Erve Menseman in Tilghte

Bennie Busscher

Tegenwoordig worden nog dagelijks de oude erfnamen gebruikt. Met name om aan te geven wie bedoeld wordt. In Lattrop zien we dat vaak de naam ‘boer’ wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld: Roolsboer, Schoolboer, Hösboer, Baksboer enz… Ik heb gemerkt dat dit in Tilligte toch wat anders ligt. Hier wordt vaak de toevoeging ‘man’ gebruikt, zoals Janman, Schalman, Kotman, maar een enkele keer eindigt de erfnaam ook op ‘boer’ zoals bijvoorbeeld Loeksboer en Eulenboer.

In het Schattingsregister van 1475 vinden we één van de oudste vermeldingen. Naam van het erf: Menseman; bedrag van de aanslag 2s, bet 3 golden r.g.. In de Verpondings-, vuursteden- en zoutregisters staan de belangrijkste erven opgetekend. Het Verpondingsregister van 1601 vermeldt het erve Menseman, 10 mudde seylandes, daervan 2 woeste liggen blyven, 3½ dachmall hoies, gifft die garve van viven/twe, gehoret den comptuer. De comptuer of comptuir of commenduer is de commandeur van het Huis der Duitse Orde in Ootmarsum. In de daarop volgende vuurstedenregisters wordt dit erf telkens vermeld onder de naam ‘Mensman’. In 1675 betalen Jan Mensinck en zijn vrouw Marritjen Leverinck f. 1,- voor 1 vuurstede. In 1694 betaalt hij f. 1,- Zoutgeld en in 1723 betaalt hij f. 2,- Hoofdgeld. Van 1601, en misschien nog wel daarvoor, tot 1886 wordt het erf bewoond door de familie Mensink en vanaf dat jaar door de familie Meinders afkomstig uit Noord Deurningen.

Verklaringen: ~is gedoopt. * is geboren. † is overleden. J.g. is jong gesel (niet eerder getrouwd). J.d. is jonge dogter (niet eerder getrouwd).

GENERATIE 1

De oudste vermelding vinden we in Nederlands Gereformeerde trouwboek van Ootmarssum. Daar staat de ondertrouw en trouw opgetekend van Jan Mensinck en Marritjen Leverinck. Jan is een j.g. geboren in Tillighte en Marritjen is een j.d. van Lattrop. Zij is geboren op het erf Leeverinck dat nu bewoond wordt door de familie Muntel aan de Braakweg. Jan zal geboren zijn ca. 1643 en Marie in ca. 1648. Aangezien het NG doopboek begint in 1676 en het RC doopboek in 1680 zijn van hen geen doopgegevens bekend. De data zijn bij benadering aangegeven. De ondertrouw vindt plaats op 16 augustus 1668 en getrouwd wordt er op 13 september. Bij het dopen van hun 4 kinderen wordt de moeder ook wel Marie genoemd.

Kinderen van Jan en Marritjen (Marie): (allen NG gedoopt in Ootmarssum)

1. Geesken op 20 augustus 1676

2. Fenneken op 1 december 1678, zij trouwt op 11 februari 1703 met Wolter Berents.

3. Evert op 1 augustus 1680. Hij overlijdt ongehuwd voor ca. 1700.

4. Geesken op 22 april 1683, zij trouwt met Luiken Tenckte en trekt bij hem in op het erf ter Enkt of Enkman in Tilligte.

5. Everardus* ca. 1700 waarvan overigens geen inschrijving in het doopboek van Ootmarssum is gevonden. Hij is de enige overblijvende zoon en wordt de erfopvolger (zie generatie 2).

Dan zijn er nog documenten van Jan Mensinck * ca. 1670 en hij is misschien ook een zoon van Jan en Marritjen. In het doopboek van Ootmarssum komt hij niet voor zodat het moeilijk is om de namen van zijn ouders vast te stellen. Hij kan ook op het Menseman hebben gewoond maar ook op het nabij gelegen Oude Menseman, als dat toen al bestond. Hij trouwt in 1699 met Geertje Vincken *1677 in Lutke Aagel bij Ootmarssum. Uit dit huwelijk 2 zonen, Gerardus *1703, Joannes *1711 en een dochter Maria *1717. Geertje Vincken overlijdt in 1719 waarop de weduwnaar Jan Mensinck in 1720 hertrouwt met Fenne Raetgers uit Klein Agelo.

Uit dit huwelijk Geertjen *1721 en Egbertus *1723. Kort daarop overlijdt Jan Mensinck en Fenne Raetgers hertrouwt in 1724 met Hermen Hinderiksen van der Vugt uit Tubbergen en noemt zich Mensink. Uit dit huwelijk 4 dochters, Janna *1725, Aleidis *1727-1733, Berentdina *1734 en Aleida *1734.

In documenten van de Commanderie in Ootmarssum, waar het Menseman horig onder is, staat hierover vermeld: "Inventaris van den inboedel van Mensman, na het versterf van Geertken Vinken, vrouw van Jan Mensman, in de wasechte overleden.

Peerden drie, en een tweejarig vull., twee jarige kalver, en drie heckkalver, een verken,
schapen – vacant. Drie gansen, tyn hoenders en vogels – vacant. Spec – vacant, gelt – niet. Belegt gelt – niet ongemunt silver – niet. A. Perizonius q. qua.”
Op 2 Maart 1720 accordeerde Jan Mensink dit versterf, zoomede de opvaart van zijn tweede vrouw Fenne Raatgerinck, die zich mede in de wasechte begaf, voor f 150,-. waarbij de tot dusver vrije Fenne R. een kind vrij zou hebben.
Op 5 Maart 1724 accordeerden Steggeman uit Tilligte en Gerrit Schroers het versterf van hun overleden zwager Jan Mensinck en de opvaart van Herman Vluchte, toekomstigen echtgenoot van Fenna Raetgers voor f 115,- benevens f 5,- voor Dr. Perizonius. Deze Fenne moet d’oude "Mensmanse” zijn, die op 7 juli 1740 overleed en wier nalatenschap den 10 Juli geïnventariseerd werd als volgt: 4 paarden 1 vullen 4 koeijen 3 kalver 2 oude met 8 jonge verkens 5 ganze.

Er werd nog niet over de afkoopsom geaccordeerd, maar daarmee zou gewacht worden, tot de oude man kwam te sterven.
De hierboven genoemde Steggeman is Aelbert Raetgerinck, broer van Fenne die in 1716 trouwt met Aeltien Steggers op het erf Steggeman in Tilligte. Gerrit Schreurs (volgens trouwboek Schreuder)trouwt in 1721 met Grietien Raetgerinck, zus van Fenne. Hierdoor zijn Aelbert en Gerrit zwagers van Jan Mensinck.
Nader onderzoek moet uit wijzen waar Jan in de stamboom past.

GENERATIE 2

Everardus(Evert) Mensinck (zie nr 5 hierboven) trouwt op 7 juli 1737 NG in de grote Kerk in Ootmarssum met Geesken Essink j.d. (jonge dogter) van Vasse, na op 23 juni in ondertrouw te zijn gegaan.

Kinderen van Evert en Geesken: (allen RC gedoopt in Ootmarssum)

1. Joannes ~14 mei 1738. Als oudste van de 8 kinderen zal hij erfopvolger worden.
2. Gerhardus ~16 december1739, hij overlijdt voor 1748 want in de Volkstelling van dat jaar komt hij niet voor. 3. Maria ~26 maart 1743. 4. Euphemia ~09 september1745. 5. Gesina ~29 december 1748, zij overlijdt voor 8 april 1750. 6. Gesina ~8 april 1750. 7 en 8. De tweelingen Getruida en Joannes ~28 april 1753.

Evert overlijdt in 1756 en Geesken hertrouwt in 1757 met Berent Cottink uit Tilligte. Maar lang zijn zij niet getrouwd want Berent overlijdt in 1763. Hier staat het volgende over geschreven.

De jonge (Evert) Mensman, die in 1738 erfwinning had gedaan, overleed in 1756, waarop de weduwe Geese Engsing, geboortig uit Vasse, het versterf voor f 150,- verkreeg, "zijnde dit bedrag zoo gering gelaten, omdat de weduwe met verscheidene kleine kinderen is blijven zitten”.¹

GENERATIE 3

Joannes Mensink (zie nr 1 hierboven) trouwt op 23 september 1764 in Ootmarssum met de 20-jarige Euphemia Laerinck van het Laerhuijs uit Lattrop.Dit Laerhuijs stond tot ca. 1900 pal ten noorden van het latere Kosthuis. Zij is een dochter van Rutger Laarhuijs en Jenne Werners. Uit dit huwelijk worden 4 kinderen geboren:

1 Eva, ~1766. 2 Joanna ~1768 en † voor 1782. 3 Gerardus Joannes ~02-01-1771. Als oudste zoon wordt hij de erfopvolger. 4 Joannes ~1773. Vader Joannes Mensink overlijdt op 16 april 1773 waarop Euphemia in 1774 hertrouwt met Gerrardus Leeferink uit Lattrup. Uit dit huwelijk worden de volgende kinderen geboren: 1 Euphemia ~1775 zij overlijdt voor 1777, 2 Euphemia ~1777 zij overlijdt voor 1789, 3 Hermannus Joannes ~1779, 4 Joanna ~1782, 5 Bernardus Joannes ~1786 en 6 Euphemia ~1789.

Volgens een document van het Huijs te Ootmarssum: zijn weduwe Geese (Enschinck) (zie generatie 2 hierboven) accordeerde dit versterf, alsmede de erfwinning van Jan Mensink en zijn toekomende huisvrouw in Januari 1764 voor f 500,-. Jan overleed echter reeds op 16 April 1773, waarop zijn weduwe den 10 Juni zijn versterf accordeerde voor de som van honderd zilveren ducatons of f 315,-, voor of op a.s. Martini (red.:11 november) te betalen. Daar de weduwe zonder man het erf niet kon (be)bouwen en genoodzaakt was, zoo spoedig mogelijk te hertrouwen, liet de heer de opvaart van haar toekomende man voor f 150,-.¹

GENERATIE 4

Gerardus Joannes Mensink geb 2 januari 1771 (zie nr 3 hierboven) trouwt in 1793 oud 22 jaar met Geertrui Tijhuis of Tijmans uit Nordeuringen. Uit dit huwelijk Joannes *1794 †<1796, Joannes *1796 †<1802, Joanna *1799, Joannes *1802 †<1803 en Johannes *1803. Deze laatste Johannes trouwt in 1839 met Aleida Wolkorte uit Losser en zij vestigen zich op een nieuwe boerderij met tapperij die later bekend zal worden als café Mensink-Koapman.
Geertrui overlijdt in 1805 waarop Gerardus, 35 jaar oud, op 16 april 1806 hertrouwt met de ca. 27-jarige Henderica Johannink uit Noord Deurningen. Gerardus overlijdt oud 60 jaren in 1831 en Henderica in 1853 op de leeftijd van 70 jaren. Uit het 2e huwelijk worden 2 kinderen geboren:
1 Gerardus ~26 juni 1807 (zie hieronder) en 2 Euphemia ~8 januari 1812.

In 1811 worden de nog overblijvende bezittingen van het Huijs te Ootmarsum verkocht en Gerardus koopt het erf Mensman voor de prijs van f. 5.290,=.

GENERATIE 5

Gerardus Mensink blijft op de boerderij Mensman en trouwt, oud 35 jaar, op 13 october 1842 met de 20-jarige Johanna Lutke Veldman uit Breklenkamp. Het boerenbedrijf wordt ijverig voortgezet maar na verloop van jaren wordt hun duidelijk dat ze geen kinderen zullen krijgen. Binnen de familie Mensink is geen neef of nicht die de boerderij zou kunnen overnemen. Hij heeft nog een zuster Euphemia *1812 maar van haar zijn geen verdere gegevens bekend. Echter… zijn vrouw Johanna Lutke Veldman heeft nog een zuster Anna Maria die getrouwd is met Gerrit Jan Meinders op het erf Meenders in Noord Deurningen. Uit dit huwelijk worden in de periode 1850-1867 6 kinderen geboren. 3 meisjes en 3 jongens. De oudste Gezina dochter overlijdt met 1 jaar, de 2^edochter Johanna trouwt in 1877 met Gerardus Bernardus Oude Elferink en gaat naar Denekamp. De 3^e dochter, ook Gezina, geboren in 1862 overlijdt ongehuwd in 1937 in het R.K. Ziekenhuis in Denekamp. Zij is ‘Lid der Congregatie van de Allerheiligste Maagd Maria’.

De oudste zoon Gerardus *1853 blijft uiteraard op het erf Meenders en trouwt daar in 1891 met Gezina Meenders van het Olde Tijscholtenhuis of Tijbaks in Lattrop. De jongste zoon Hermannus *1867 trouwt in 1899 met Johanna Blokhuis en vertrekt naar Denekamp.

Blijft over: Bernardus Meinders *1858. Tussen de families Mensink en Meinders vindt overleg plaats en ze worden het al snel eens; neef Bernard Meinders gaat naar het Mensman en wordt daar de erfopvolger. Hij komt in ca. 1875, oud 18 jaar, naar Tilligte. Zijn oom Gerardus Mensink is dan al 69 jaar en zijn vrouw Johanna 55. Lang heeft Gerardus Mensink daarna niet meer geleefd want hij overlijdt enkele jaren later in 1881 oud 73 jaren en zijn vrouw Johanna Lutke Veldman in 1896 oud 74 jaar. Omdat Gerardus en Johanna al wat ouder waren hebben zij gedurende de jaren 1860-1880 hulp van meerdere knechten en een meid. Johannes Voorhuis uit de gemeente Tubbergen, Jan Weenders van het erf Wielboer in Tilligte, veehoedster Gezina Kienhuis uit Tilligte en een inwonende klompenmaker Hendrik Auskamp uit Losser. Verder nog de knechten Jan Voorhuis, Gradus en Bernardus Kienhuis en Gradus Borggreve.

GENERATIE 6

Bernardus Meinders is geboren op 8 augustus 1858 op het erf Meenders in Noord Deurningen. Hij trouwt, oud 27 jaar, op 4 juni 1886 in Denekamp met de 22-jarige Geertruida Voorpostel uit Oud Ootmarsum, dochter van Jannes Voorpostel en Janna Lankamp. Uit dit huwelijk worden 8 kinderen geboren:

1 Johanna Maria (Hanna) *26-08-1887, zij trouwt in 1910 met Gerardus Luttikhuis en vertrekt naar Weerselo. 2 Bernardus Joannes 1889-1890. 3 Maria Gezina (Meike) *4 maart 1890, zij trouwt in 1915 met Johannes Gerardus Stevelink in Klein Agelo. 4 Hendrikus Gerardus (Gerard) (of volgens zijn bidprentje Gerardus Henricus) *24 juli 1891; hij overlijdt ongehuwd op het ouderlijk huis in 1915, 23 jaar jong. Hij is aanvankelijk de beoogde erfopvolger maar vanwege zijn voortijdig overlijden wordt Bernard (zie 1 hieronder) de erfopvolger. 5 Geertruida Gezina (Trui) *29 october 1893. Zij trouwt in 1919 met Bernardus Gerhardus Nieuwhuis en vertrekt naar Beuningen(O). 6 Gezina Aleida (Leida) *22 augustus 1895; zij trouwt in 1923 met Gerardus Hendrikus Ribbert en trekt bij hem in op het erf Rippert aan de huidige Vollenhoekweg. 7 Gezina Anna (Sina) *14 februari 1897, zij overlijdt 18 dagen later op 4 maart 1897. 8 Aleida Euphemia (Feem) *7 april 1898, zij overlijdt op 25 april 1898, ook 18 dagen jong. Enkele maanden later, op 1 augustus, sterft moeder Trui.

Op 28 januari 1899 hertrouwt de dan 40-jarige Bernardus Meinders met de 37-jarige Hendrica Gezina Bodde van het erf Maseland in Tilligte. Zij is geboren op 29 december 1861 en is een dochter van Jannes Bodde en Gezina Helena Derkman.

Uit dit huwelijk worden 3 kinderen geboren:

1 Gerardus Bernardus (Bernard) Meinders *1900. Hij zal de erfopvolger worden (zie hierna Generatie 7). 2 Gezina Alena (Sina) *15-01-1902; zij trouwt in 1928 met Johannes Antonius Haamberg op het ‘Kienhoes’ in Tilligte. 3 Gerhardus Johannes (Jan), hij trouwt 1938 met Guurtje Molenaar uit het Noord Hollandse De Weere bij Hoogwoud en ze gaan wonen in Rossum(O). Guurtje overlijdt in 1950 waarop Jan het jaar daarop hertrouwt met Margaretha Maria Kern. Jan overlijdt daar in 1979.

GENERATIE 7

Gerardus Bernardus (Bernard) Meinders is geboren op 23 juni 1900 op het erf Mensman plaatselijk bekend Tilligte 33. Hij trouwt, oud 28 jaar, op 17 juni 1929 in Denekamp met de 24-jarige Susanna Maria van der Aa, *29 augustus 1904 in Ootmarsum. Zij is een dochter van Hendrikus van der Aa en Susanna Maria Eppink.

Uit dit huwelijk worden 7 kinderen geboren: Bernard – Gerard – Frans – Johan – Marietje - Hendrik en Annie.

Erf Menseman-Meinders in Tilligte ca. 1930 (Foto GE Wigger Lattrop)

Vrouw links met melkbussen: Dienstmeid Sina Peters *28 april 1898 op erf Bommerd in het Spiek in Lattrop, later van der Ham. Zij trouwt met Johannes Albertus (Jens) Borggreve op het Rekershuis in Tilligte.

Man en vrouw op de ‘New Hudson’ motor: Bernard Meinders en zijn vrouw Marie van der Aa.

Man met paarden: Naam onbekend, dienstknecht bij BroekReker (BrookToon) in Tilligte, noaber van Mensman.

Familie Meinders-Bodde x 1899 (Mensman) Tilligte (Foto ca. 1920)

Zittend vlnr:
1 (vader) Bernardus (Bernard) Meinders *08-08-1858 Meenders ND, †12-12-1932 Tilligte 33 Mensman, zoon van Gerrit Jan Meinders (ca. 1823-1893) en Anna Maria Lutke Veldman uit Breklenkamp (1824-1905).
2 (zijn 2^e vrouw) Hendrica Geziena Bodde *29-12-1861 Maseland Tilligte, †17-06-1941 Tilligte 33 Mensman . Dochter van Jannes Bodde en Gezina Helena Derkman.
Staand vlnr (kinderen):
3 Gerhardus Johannes (Jan) Meinders *06-08-1908 (x 1)1938 Guurtje Molenaar, x2) Margaretha Maria Kern, naar Rossum(O).
4 Gerardus Bernardus (Bernard) Meinders *23-06-1900 (x Susanna Maria van der Aa uit Ootmarsum).
5 Gezina Aleida (Leida) Meinders *22-08-1895 (x Gerardus Hendrikus Ribbert Tilligte). Dochter uit het 1^e huwelijk van Bernard met Geertruida Voorpostel uit Oud Ootmarsum.
6 Gezina Alena (Sina) Meinders *15-01-1902 (x Johannes Antonius Haamberg op Kienhoes in Tilligte).

Geraadpleegd archief:
1. Hoorigheid Huis Ootmarsum (WH Dingeldein) Vereniging Overijssels Recht en Geschiedenis 58e jg 1942.
# De schrijfwijze van de namen en erven is steeds overeenkomstig de originele documenten.